Co mają do opowiedzenia ludzie, którzy na co dzień spełniają rolę pośredników dla historii i myśli zapisanych przez innych? Wydana niedawno przez Wydawnictwo Czarne książka Przejęzyczenie. Rozmowy o przekładzie pozwala się o tym przekonać. Jest to kolekcja dwunastu przeprowadzonych przez Zofię Zaleską wywiadów z wybitnymi tłumaczami literatury. Dwa z nich ukazały się wcześniej w nieco innym kształcie w czasopiśmie internetowym „Dwutygodnik” w ramach cyklu „Rozmowy z tłumaczami”.
O pracy nad przekładami opowiadają: Ryszard Engelking, Jan Gondowicz, Magda Heydel, Andrzej Jagodziński, Jerzy Jarniewicz, Ireneusz Kania, Michał Kłobukowski, Małgorzata Łukasiewicz, Carlos Marrodán Casas, Piotr Sommer, Anna Wasilewska oraz Teresa Worowska. Na pierwszym planie ich rozważań zwykle nie są oni sami, a raczej pisarze, których dzieła ukazały się dzięki nim w wersji polskiej. Bohaterowie tej książki to zatem między innymi Javier Marías, Jan Potocki, Milan Kundera, Vladimir Nabokov, Don DeLillo, Sándor Márai, Fiodor Dostojewski, Raymond Queneau czy Gustaw Flaubert. Jak podkreśla jeden z tłumaczy, przekładając jakiś tekst, trzeba rozumieć go lepiej, niż sam jego autor, nic więc dziwnego, że komentarze twórców przekładów są naprawdę interesujące i głębokie. Nierzadko też rozmawia się o literaturze języka i w ogóle o języku, z którego przekłada dany tłumacz. Równolegle pojawiają się refleksje dotyczące polskiej literatury i kultury w kontekście tego, jaki wpływ na nie mają przekłady tekstów obcojęzycznych.

Rozmówcy Zofii Zaleskiej dzielą się też swoimi spostrzeżeniami dotyczącymi sytuacji tłumaczy. Każdemu z nich dokucza dyktowany wydawcom przez rynek pośpiech, który nie pozwala na poświęcenie tłumaczeniom tyle czasu, ile one rzeczywiście wymagają. Przez to także coraz trudniej o okazję do pogłębionej współpracy z redaktorami i korektorami – w wywiadach często wspomina się o tym, jak cenna, szczególnie na początku kariery, jest dla tłumacza konsultacja z dobrym redaktorem. Tłumacze udzielają też, nierzadko odmiennych, odpowiedzi na pytania, które nigdy nie mogą znaleźć ostatecznej, właściwej odpowiedzi – skąd wiadomo, że jakieś tłumaczenie jest dobre? Na czym polega „wierność” przekładu w stosunku do oryginału? Co może znaczyć stwierdzenie, że jakiś tekst, zdanie czy słowo jest przetłumaczalne bądź nieprzetłumaczalne?
Z rozmów wyłaniają się portrety barwnych postaci, prawdziwych erudytów, znawców języka i literatury. Większość z nich poza przekładaniem tekstów cudzych zajmuje się też pisaniem własnych – literackich, teoretycznych i krytycznoliterackich. Wielu dzieli się swoim doświadczeniem i wiedzą ze studentami i początkującymi tłumaczami. Książka pozwala dostrzec, jak istotną rolę odgrywają tłumacze – nie tylko ci, których Zofia Zaleska zaprosiła do rozmowy – w kształtowaniu naszej kultury.

Publikacja Wydawnictwa Czarne ma szansę nie tylko zaciekawić czytelników zainteresowanych przekładem, ale także wzbudzić fascynację przekładem (oraz tłumaczami) u tych, którzy dotąd nie zwracali na to zagadnienie większej uwagi.

Źródła:
Zofia Zaleska, Przejęzyczenie. Rozmowy o przekładzie, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2015.
http://odnalezionewtlumaczeniu.pl/?p=1786
https://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/przejezyczenie