Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego 2016

Szacuje się, że w ciągu najbliższego stulecia wymrze połowa spośród ponad sześciu tysięcy istniejących dziś języków. Wraz z nimi wymierają kultury, pamięć i historia ludów. Dlatego 21 lutego na całym świecie przypomina się o tym, że choć niewątpliwie warto poznawać języki obce, to nie możemy przestać troszczyć się o pierwszy język, w którym poznawaliśmy świat i w którym od najmłodszych lat rozmawialiśmy z bliskimi – język ojczysty.

W tym roku, podobnie jak rok temu, UNESCO, organizacja, która w 1999 roku zainicjowała obchody święta, przypomina szczególnie o tym, że uczenie się w znacznym stopniu odbywa się w języku, za jego pośrednictwem. Tegoroczne hasło Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego brzmi zatem: „Wysokiej jakości edukacja, język(i) nauczania a efekty edukacyjne”. Jego obchody mają być okazją do zwrócenia uwagi na to, jak istotna jest edukacja wczesnoszkolna w odpowiednim języku – zwykle właśnie języku ojczystym. Ułatwia ona dzieciom rozumienie i zapewnia równość szans w zdobywaniu wiedzy i nabywaniu niezbędnych kompetencji. Na wyższych etapach edukacji, jak przypomina UNESCO, należy zaś dbać o kształcenie wielojęzyczne, które pozwoli uczniom lepiej rozumieć złożoność świata.

Poruszana w tym roku problematyka wiąże się w przyjętą w zeszłym roku przez ONZ „Agendą na rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030”, która obejmuje listę 17 celów. Czwarty z nich to „Zapewnienie edukacji włączającej na wysokim poziomie oraz umożliwienie wszystkim ludziom edukacji przez całe życie”. Szacuje się bowiem, że 103 miliony młodych ludzi nie potrafi czytać i pisać – 60 procent z nich stanowią kobiety. Istotna część populacji dotkniętej analfabetyzmem żyje w krajach rozwijających się. Aby rozwiązać ten problem, potrzebna jest nie tylko powszechniejsza dostępność edukacji, ale też nauczanie w języku zrozumiałym dla każdego ucznia i uczennicy, w sposób dostosowany do specyfiki kultury, z której się wywodzą – tak, by nauka pozwalała im się naprawdę rozwijać, nie była tylko wyuczaniem się na pamięć zadanych formułek. Mniejszości narodowe i etniczne oraz grupy posługujące się językami regionalnymi niestety nie zawsze mają taką możliwość.

Czy problem ten w bezpośredni sposób dotyczy naszego kraju? Przykład choćby społeczności romskiej w Polsce pokazuje, że tak – i jest naprawdę złożony. Wiele wskazuje na to, że przystosowanie języka i metod uczenia do uczniów romskich mogłoby poprawić ich wyniki w nauce – na podstawie zwykłych testów psychologicznych bardzo często orzeka się o niepełnosprawności intelektualnej dzieci z tej mniejszości, ale specjalnie zaprojektowane testy niewerbalne ujawniają, że w bardzo wielu przypadkach taka klasyfikacja jest nietrafna. Jednak utworzenie osobnych klas romskich nie okazało się najlepszym rozwiązaniem — co prawda wcześniej słaba frekwencja dzieci romskich wzrosła, lecz równocześnie podtrzymywano w ten sposób i tak trudny do przekroczenia podział między Polakami a Romami.

Polska jest w bardzo wysokim stopniu homogeniczna narodowościowo, ale zamieszkuje ją przy tym dziewięć mniejszości narodowych oraz cztery etniczne. Istnieją szkoły, w których język mniejszości jest językiem wykładowym bądź takie, które w ramach zajęć dodatkowych umożliwiają naukę języka i historii danej mniejszości. Choć progi uruchamiania takich specjalnych oddziałów nie są wysokie, to mniejsze bądź bardziej rozproszone mniejszości (np. Ukraińcy czy Łemkowie) miewają problemy z ich przekroczeniem. Nie wszystkie też w równym stopniu korzystają ze swoich praw w zakresie edukacji, co wynika np. z liczebności i sytuacji demograficznej danej społeczności, specyfiki języka, odmienności tradycji kulturowych czy też braku odpowiednio wykwalifikowanej kadry.

Źródła:

http://www.unesco.pl/article/1/21-lutego-miedzynarodowy-dzien-jezyka-ojczystego-4/

http://www.un.org/sustainabledevelopment/education/

http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/endangered-languages/

http://zielonewiadomosci.pl/tematy/mniejszosci/oswiata-mniejszosci-narodowych-w-polsce/